New Lines GİBİ dizisini değerlendirdi

New Lines’ta yer alan değerlendirme yazısı şöyle:

Alışılmışın dışında yeni bir TV programı İstanbul’daki yaşamın karanlık ve mizahi yanlarını nasıl yansıtıyor?

Arada bir, modern yaşamın acımasız sıradanlığını absürdün görkemli bir kutlamasına dönüştürecek kadar mizah ve varoluşsal çekicilikle bir çağın ruhunu yakalayan bir dizi ortaya çıkıyor. “Seinfeld” 1990’larda, “Curb Your Enthusiasm” 2000’lerde ve “It’s Always Sunny in Philadelphia” 2010’larda -en azından Amerika’da- ne yaptıysa, yeni hit komedi “Gibi” de 2020’lerin Türkiye’si için onu yaptı.

New Lines’a konuşan genç bir komedyen, toplumsal ölüm riski nedeniyle Türkiye’de komedyenlerin uzak durduğu üç konu olduğunu söylüyor; Atatürk, din ve eşcinsellik. Geri kalan her şey serbest.

“Gibi “nin yaratıcıları 33 yaşındaki Feyyaz Yiğit (aynı zamanda dizinin başrolünde) ve 41 yaşındaki Aziz Kedi bunu iliklerine kadar hissetmiş görünüyorlar. Henüz enflasyon, göç ve gelecek yılki seçimler gibi çoğu insanın aklındaki üç siyasi konuyu işlememiş olsalar da, “Gibi “nin Ocak 2021’den bu yana yeni bir yayın hizmeti olan Exxen’de yayınlanan 22 coşkulu bölüm boyunca irdelemediği neredeyse başka bir konu yok.

“Gibi”, sosyal çılgınlıklardan modern köleliğe, aşktan yalnızlığa, bireycilikten toplumsal uyuma, küreselleşmeden işsizliğe, tüketicilikten kentsel anomiye, kültür savaşlarından egzersiz manyaklarına, kendi kendine yardım gurularından sosyal medya linç çetelerine kadar postmodern Türkiye’nin kafasını karıştıran neredeyse her bulmacaya keskin bir bakış sunuyor.

BUNU NASIL BAŞARIYORLAR?

“Seinfeld” tarzı “Gibi”, genellikle baş kahramanı Yılmaz’ın (Feyyaz Yiğit) oturma odasında ya da İstanbul’un sakin, orta sınıf bir semtindeki yerel kafesinde başlıyor. Çeşitli arkadaşlar ve mahalle karakterleri gelip gitse de Yılmaz’a genellikle en yakın iki arkadaşı İlkkan (Kıvanç Kılınç) ve Ersoy (Ahmet Kürsat Öçalan) eşlik eder. Burada, modern hayal kırıklığına uğramış insanın bildiği her konuda tartışıyor ve ahkâm kesiyorlar – bir başkasının saçma mutluluk arayışının içine çekilmedikleri zamanlarda.

Alaycı, esprili, göbekli ve işsiz bir sigara tiryakisi olan Yılmaz, zamanımız için canlandırıcı bir anti-kahraman. Mopey ama kendinden emin, parlak ama başarısız, üzgün ama yüce bir şekilde kayıtsız, Seinfeld’in George Costanza’sının korkusuz bir reenkarnasyonu. En iyi arkadaşları İlkkan ve Ersoy da daha az sevimli değil. Uzun boylu, kel ve son derece dürüst olan İlkkan, mantığın omurgasız sesi. Kısa boylu, tıknaz, tatlı ve keskin Ersoy ise dizinin ahlaki merkezi.

“Gibi”, 22 bölümünün her birinde absürdün anlatım olanaklarını genişletiyor. Birkaç tekrar eden karaktere sahip olsa da, her bölüm Türk toplumunun her kesiminden tuhaf tiplerin yer aldığı bağımsız bir başyapıt: terziler, kasaplar, sanatçılar, vücut geliştiriciler, yamyam yabancı değişim öğrencileri, sokak gezginleri, kahinler, işgüzarlar, eksik ebeveynler, şiddet uygulayan kuzenler, sözlü tacizde bulunan amcalar ve katil üvey büyükanneler bunlardan sadece birkaçı.

Pilot bölüm tam bir örnek teşkil ediyor. Yılmaz ve İlkkan’ın İstanbul’un unutulmuş bir köşesinde, isimsiz bir taksiyi gece geç saatte çağırmaya çalışmasıyla açılıyor. Sahne, küçük bir ayrıntı dışında, 16 milyonluk metropolün herhangi bir yerinde olabilir: Arkalarında, gece geç saatlerde kuzu bağırsağından yapılan ve “kokoreç” olarak adlandırılan popüler bir sandviç satan devasa bir yiyecek standı var. İşin esprisi, bu çok yaygın kelimeyi yanlış yazmanın ya da yanlış telaffuz etmenin, ne kadar önemsiz olsa da, oldukça güçlü bir taşralı cehaletine ihanet etmek anlamına gelmesinde yatıyor. Sanki birisi Philadelphia’da ortaya çıkıp “Billy cheesesteaks” satan bir tabela asmış ya da New Orleans’a gelip “po’ boy” yerine “‘mo’ boy” sandviçi satmış gibi. Böylesine önemsiz ve aptalca bir ayrıntı yüzünden birinin “onurunun” tehlikeye girmesi, dizinin bazı alt akımlarını vurguluyor; bunlar arasında kentsel anomi ve İstanbul’a yeni gelenlerin ezici cehaleti olarak sık sık alay edilen şey de var.

Arsızca, kıkırdıyorlar ve bir selfie çekiyorlar. Ama eğlence daha yeni başlıyor. Uzun bir iş gününün ardından dışarıda dinlenen iri yarı, orta yaşlı, bıyıklı dükkan sahibi hiç eğlenmez. Kimin daha iyi Türkçe konuştuğu ve kokoreç’in doğru yazıldığı konusunda şiddet tehdidi içeren bir tartışma başlar. Bu şiddet potansiyeli taşıyan durumdan kendilerini kurtarmak için gençler hızlı düşünmek zorundadır. “Fotoğrafı çektik çünkü aslında kendimize ait bir tabelaya ihtiyacımız var” diyor İlkkan. “Gerçekten de,” diye devam ediyor Yılmaz. “Kendi kokariç mekanımızı açmayı düşünüyoruz.”

“Peki, neden söylemediniz!” diye sesleniyor kokariç dükkânının şefi. “Ortak oluruz ve ihtiyacınız olan her şeyi almanıza yardımcı oluruz. Bir minibüs, bir buzdolabı – etin kendisi. İçeri gelin, oturup detayları konuşalım.”

Birkaç dakika içinde Yılmaz ve İlkkan, sahip olmadıkları binlerce doları kokoreçle ilgili aşırı şişirilmiş genel giderler için harcamaya zorlanmışlardır. Bir tabela kataloğunu karıştırırlarken başlarında restoranın genç çalışanlarından biri, et kafalı saç kesimi ve dev bir kasap bıçağı olan bir infazcı tipi duruyor.

“Gibi”, sadece 20 dakika içinde, Türkiye metropolündeki pek çok kişinin hayatını özetliyor: topluma uyum sağlamaya yönelik amansız baskı; acımasız ticaret; sınıflar ve gramerler arasında gizlenen gerilim; ve günü kurtaran devletin çok önemli rolü. Yılmaz ve İlkkan’ın borç-ceza “kokariç” satıcısı olarak uzun ve zorlu bir hayattan kurtulmaları ancak polisin ortaya çıkmasıyla mümkün olur.

New Lines’a konuşan oyuncu Efe Tunçer, “Türkiye’de içinde bulunduğumuz kötü durumu bu kadar iyi anlatan başka bir dizi yok” diyor. “Küçük yolsuzluklarımızın ve kronik toplumsal yanlışlarımızın üzerindeki tüm perdeleri kaldırıyor.” Her ne olursa olsun, “Gibi”, jeopolitik fay hatlarının iç ekonomik sıkıntılarla birleşerek pek çok gencin geleceğe dair umutlarını ölümcül bir şekilde zehirlemesiyle, son yıllarda Türkiye’nin gençlerinin çoğunu tüketen umutsuzluğa kapılmıyor.

Belki de bunun nedeni ne Yılmaz’ın ne de arkadaşlarının endişelenecek bir işleri ya da kiraları olmaması (Yılmaz’ın Belçika’da yaşayan teyzesinin evinde kalıyorlar). Ya da belki de, çok çalışma, büyük hayaller ve yüksek beklentilerle büyütülen milyonlarca gencin aksine, kendi hırsları olmadığı içindir. Gençliklerini sınavlara çalışarak, diplomalar biriktirerek, Avrupa ve Kuzey Amerika hayalleri kurarak geçirenlerin aksine Yılmaz ve çocuklar, Anadolu’daki milyonlarca erkek gibi kahvehanelerde oturup yağ çiğnemekten mutlu görünüyorlar.

Bu, ekonomik sıkıntı çekmedikleri ya da arada bir arzuyla yanıp tutuşmadıkları anlamına gelmiyor. En tuhaf bölümlerden birinde, maddi sıkıntı içindeki İlkkan kendini köle olarak satıyor. Kahve dükkanındaki arkadaşlarına “İnternette bir hizmet buldum,” diyor. “Ve bana kölesi olmam için günde 9.000 lira [yaklaşık 500 dolar] teklif etti.”

İlkkan dört gün boyunca bağlandıktan, kırbaçlandıktan, sözlü tacize uğradıktan, balkona kilitlendikten ve büyük ölçüde yiyecek ve sudan mahrum bırakıldıktan sonra nihayet özgürlüğüne kavuşur. Tek sorun ne? İşkencecisi, çektiği sıkıntıları telafi etmek yerine ona bir fatura sunar.

“Tedavinin bedeli,” der yüzünü ekşitmeden. Şimdi küçük bir servetin peşindedir. Ama “Gibi” yabancılaşma kadar dayanışmayla da ilgili olduğu için, İlkkan’ın arkadaşları onun arkasındadır. Bir gecede küçük bir serveti nasıl toplarlar? Öğrenmek için diziyi izlemeniz gerekecek.

Seks ve din konularından özenle kaçınsa da, “Gibi” Türkiye’de hâlâ yaygın olan birçok kültürel batıl inançtan da uzak durmuyor. Bunlardan biri, Yılmaz’ın komşularının yakındaki bir inşaat alanındaki kazılar nedeniyle karanlık bir ruhun serbest kaldığına inandıkları “Karanlık Güç “te sergileniyor.

Kısmen şehrin altındaki sayısız antik kalıntıyı korumadaki başarısızlığına, kısmen de İstanbul’daki inşaat çekiçlerinin amansız gürültüsüne bir gönderme olan “Gibi”, kendini asla fazla ciddiye almıyor. “Kötü ruh “un kaynağı lüks bir gökdelen değil, yakındaki masum bir ilkokuldur.

Bunu takip eden sosyal çılgınlık sırasında Yılmaz’ın apartmanı bir kiracı toplantısı düzenler. Yaşlı bir komşu artık İspanyolca konuştuğunu keşfeder. Bir diğeri ise cinler (görünmez ruhani varlıklar) tarafından ziyaret edildiğini ifade eder. Dördüncü kattaki DJ ise herkesin kapısının önüne tuz serpmesini tavsiye eder ve herkes bunu yapmaya başlar. Bina yöneticisi, “Açık olan şu ki, karanlık bir gücün uyandığına dair yaygın bir kanı olduğu için önlem almalıyız,” diyor.

“Ne faydası var ki?” Yılmaz, dizinin en sert repliğini söylüyor. “Tüm hayatımız ortak kanaatler tarafından belirleniyor.”

2017’de “Taksim Hold ’em” adında etkileyici bir film gösterime girdi. 2013 yılındaki Gezi Parkı protestoları sırasında geçen film, olayların en yoğun olduğu dönemde Taksim Meydanı yakınlarında poker gecesi için bir araya gelen dört arkadaşın hikâyesini anlatıyor. Her biri, çevrelerinde meydana gelen tarihi olaylarla ilgili farklı düşüncelere sahiptir. Biri devrim için yanıp tutuşmaktadır, ama daha çok kadınlarla tanışmak için. Ev sahibinin ise umurunda bile değil. Yüreği alaycılıkla dolu olan bu kişinin tek amacı poker oynamak ve bira içmek. “Devrimi unutun,” diyor. “Çoğumuzun özü çürümüş olduğu sürece hiçbir toplumsal değişim mümkün değil.”

“Gibi” o kadar sert olmasa da, içinde ahlaki bir kadercilik kokusu var. İlkkan, planlarından biri boşa çıktığında Yılmaz’a “Hayat her zaman umutlarımızı ve beklentilerimizi karşılamıyor” diye hatırlatmaktan hoşlanıyor. Para ya da aşk, adalet ya da güvenlik, huzur ya da ahlaki tatmin arayışında olsak da, “Gibi” başarı şansımızın nispeten düşük olduğunu söylüyor gibi görünüyor. Ama bu denemememiz gerektiği anlamına gelmiyor. “Tanrı’yı güldürmek istiyorsanız,” diyor İlkkan uygunsuz anlarda, “O’na planlarınızdan bahsedin.” Belki biz de gülebiliriz.